Ağız ve Dişler Hakkında Genel Bilgi

Konu: Ağız ve Dişler Hakkında Genel Bilgi C.tesi Eyl. 26, 2009 6:11 am

dişlerin yapı maddesi nedir? diş mine, dentin, sement ve pulpadan (diş özü) oluşur.

mine:
vücuttaki en sert maddedir. dişi en dıştan koruyucu bir katman olarak
çevreler. içinde sinir hücreleri olmadığı için duyarlı değildir.% 97’si
kalsiyum tuzlarından oluşur. Diş minesi altıgen “apatit” kristalleri şeklinde düzenlenmiştir. Minenin
yapısına giren kalsiyum tuzları, organik diş maketi üzerinde yavaş
yavaş çökelerek birikir ve kristalleşir. Bu birikme, ana rahminde iken
başlar. Anne, gebelik süresince bazı ilaçlar alırsa veya çocuk mine
teşekkülü sırasında bir hastalık geçirirse mine birikimi aksaklığa
uğrayabilir. 0 zaman dişler sarı, gri veya kahverengi olur. Bazen de
eksik (hipoplazik) teşekkül eder.

dentin: minenin
altındaki tabakadır. yetişkin bir insan dişinin %75'ini oluşturur.
kemikle aynı yoğunluğa sahip olmasına rağmen ısıya ve dokunmaya
duyarlıdır. gerektiğinde içerdiği tamir hücreleri ile yeniden dentin
dokusu oluşturabilirler. Dişin asıl kitlesini dentin (fildişi)
tabakası oluşturur. Dentin, taç kısmında mine; kök kısmında da sement
ile örtülüdür. Dentin canlı bir yapıdır ve % 70’i mineral tuzları; %
20si organik madde ve % 10’u da sudan oluşur. Dentinde çok sayıda
kanalcık içerir. Bu kanalcıkların içi diş özü sınırındaki dentin yapıcı
hücrelerin uzantıları olan iplikçiklerle doludur. Dentin yapan hücrelere “Odontoblast” denir. Dentin kanalcıklarının milimetre karede sayıları 10.000’e. yaklaşır. Diş,
dolgu veya kaplama yapılmak için oyulur veya küçültülürse bu
kanalcıklar açığa çıkar ve o zaman soğuk, sıcak, tatlı ve ekşiden ağrı
duyulur.

pulpa (diş özü):
dişin orta kısmına ve burada bulunan yumuşak dokuya verilen addır.
kökün ucuna kadar devam eder. bu kısımda kan damarları yer alır ve bu
damarlar sayesinde diş enfeksiyondan korunur ve daima aktif halde
kalır. aynı zamanda pulpada aşırı duyarlı sinir hücreleri bulunur ve bu
hücreler sayesinde sıcak, soğuk ve basınç gibi duyular hissedilir. “Pulpa”
adı da verilen diş özü, dentin tarafından oluşturulan bir odacık içinde
yerleşen kılcal atar ve toplar damarlar; duyu sinirleri ve bütün bu
yapıları koruyan bir destek dokusundan oluşur. Diş özünün dış çevresi
dentin yapıcı hücrelerle (odontoblast) kuşatılmıştır. Bu hücreler,
çürük ve diğer zararlı etkenlere karşı, dişi koruyan kale muhafızlarına
benzer. Her hangi bir nedenle oluşan çürüğe karşı dentin yapıcı
hücreler üstün gelirlerse bu hücreler diş özü kalesini dentinle
sıvarlar; yenik düşerlerse diş özü açılır ve iltihaplanır. Bu etkinlik
genç insanların diş özünde daha yoğundur.

sement: kökün
etrafını kaplayan kemiksi bir tabakadır, çok incedir. diş kökünün çene
kemiğine tutunmasını sağlar. %65’i inorganik maddedir. Bazen kök
etrafında ve kök ucunda aşırı sement birikebilir. Buna “Hipersemontoz” denir.

dişler ne işe yarar?
Dişler
sindirim sisteminin başında besinlerin ufalanıp parçalanmasına,
koparılmasına yardım eder. kendini çevreleyen destek dokuları korur ve
gelişmelerini sağlar. konuşmayı ve seslerin doğru bir şekilde çıkmasını
sağlarlar. estetik olarak yüzle bir bütünlük içindedir.Dişlerin Görevlerine Göre Farklı Yapıları Vardır;
1- Kesici Dişler
Alt ve üst çenedeki ön dişler “Kesici Diş”
olarak adlandırılır. Üst çenede genişliği 9-10 mm. olanlar orta kesici;
6-7 mm. olanlar ise üst yan kesicilerdir. Alt orta ve yan kesicilerin
genişlikleri ise 6-7 mm. arasındadır.
2- Kaninler (Köpek Dişleri)
“Köpek dişi” ve “göz dişi” adı
da verilen kaninler kesici dişlerden sonra gelir, alt ve üst çenede
sağlı-sollu birerden dört (4)tanedir. Uçları sivri olup koparmaya
yararlar.
3- Azı Dişleri
Kaninlerin
arkasında, azı dişleri yer alır. Yapı olarak birbirinden farklı olan
azı dişleri, her bir yarım çenede, iki küçük azı, üç de büyük azı olmak
üzere beşer tane ve bir çenede toplam on (10) tanedir.
Bütün
küçük azıların çiğneme ve kenetlenmeye yarayan ikişer tümsekçikleri
vardır. Üst çenedeki büyük azıların dörder tümsekçiği; alt çenedeki
büyük azıların beşer tümsekçiği vardır. Bu tümsekçiklere “tüberkül” adı
verilmektedir.
4- Akıl Dişleri - Üçüncü Büyük Azılar = Yirmi yaş Dişleri
Akıl dişleri ayrı bölümde incelenmiştir (yirmi yaş dişleri). Burada, sadece şekillerinin ve kök sayılarının çok değişik olduğunu belirtmekle
Dişlerin Düzgün Konuşmaya Etkisi:
Konuşma,
insan ilişkilerinin en önemlilerindendir. Ayrıca, politikacılık,
aktörlük, spikerlik, şarkıcılık gibi bazı meslekler, büyük ölçüde
düzgün konuşmaya dayanır. Düzgün konuşmada dişlerin önemli rolleri
vardır.
Aşağıda ki birkaç örneğin bu rolü vurgulamaktadır.
1- DE ve TE sesleri, dil ucunun, üst kesicilerin damak tarafındaki eğiminden destek almasıyla çıkar.
2- FE ve VE sesleri ise, alt dudağın, üst kesicilerin kesici uçlarına temas etmesiyle çıkar.
3- SE sesi,
karışık bir işlemle çıkar. Alt ve üst kesiciler birbiriyle temas
halindeyken, dilin, azıların dil tarafındaki yüzeyinden destek alması
ve dil ucunun da (kesiciler arasında bir oluk yapıp) hava borusu
oluşturmasıyla gerçekleşir. ŞE ve JE sesleri de buna benzer bir işlemle gerçekleşir; fakat bu sırada dil ucu göreve katılmaz.
Dişler
çene kemikleri, dişetleri, dil, damak, buların hepsi, çiğneme, tat
alma. yutkunma ve konuşma ile ilgili görevlerini bir bütün halinde
yürütürler.

dişlerin oluşumu ve gelişimi ne zaman oluyor?
Embriyolojik
hayatta (anne karnında) ağız boşluğuna ait oluşum belirtileri 3.
haftada görülmesine rağmen, dişlerin gelişimine ait ilk belirtiler
6.haftaya rastlamaktadır. 7.haftadan itibaren dişlerin tomurcukları
hafta hafta belirmeye başlar. süt dişleri nasıl tanınır?
Süt
dişleri, çocuk altı aylıkken çıkmaya başlar ve 2.5 yaşında alt ve üst
çenede 10’ardan (20) tane olarak tamamlanır. Süt kesicileri ve süt
kaninleri, kalıcı dişlere göre daha küçüktür. Süt azıları da kalıcı
azılara göre daha küçük yapıdadır.
Çocuk
büyüdükçe, süt dişlerinin kökleri altında yer alan kalıcı dişin kökü,
sürme etkisiyle erimeye başlar; kök tamamen eriyip dişin yalnız kuronu
kalınca da diş kendiliğinden düşer.

Hangi diş ne zaman çıkar?
İlk
diş yaklaşık altı aylıkken çıkar. Akıl dişleri de 18-20 yaşında...
Demek ki diş çıkarma süreci, insanın 20 yılını alır. Ama hangi diş kaç
yaşında çıkar? Bunu özetleyen bir tablo hazırlanmış ve aşağıda
verilmiştir. Tablodaki yaşların yaklaşık rakamlar olduğunu; 1-1,5 yıl
önce veya sonra sürmesi gereken dişin vakitsiz sürebileceğini, bazen de
gecikmeler olabileceğini belirtmeliyiz.

DİŞLERİN SÜRME TABLOSU

Ağız ve Dişler Hakkında Genel Bilgi 2108

Isırma ve öğütme nasıl gerçekleşir?
Kesici
dişler, yiyecekleri ısırmaya ve kesmeye yararlar. Üst diş kavisi, alt
diş kavisinden daha geniştir ve onu her yönde taşar. Alt çenenin
aşağıya kaymasıyla ağız açılır ve lokma kesici dişlerin arasına girer.
Ağız kapatılınca, ısırma hareketi ile üst kesiciler alt kesiciler
üzerinde bir makasın ağzı gibi kayar ve yiyecekleri koparır.

Öğütme işlemi alt çene eklemi ve çiğneme kaslarının uyumlu çalışması ve yana hareketlerle gerçekleşir.
Besinleri iyi öğütebilmek için diş dizilerinin düzgün ve eksiksiz olması şarttır.

diş etinin yapısı
Bir
dişin dışarıdan sadece taç kısmı görülür ve diğer kısımları çene kemiği
içinde gizlenmiştir; üzeri dişeti dokusu ile örtülüdür.

Diş
eti, sert, lifli ve kan dolaşımı ile iyi beslenen bir yapı olup; normal
rengi uçuk pembedir. Sert ve kemiğe sıkı-sıkıya yapışan 4-5 mm’lik
dişeti daha yumuşak bir bağlantı ile yanak ve dudak içini döşer; bu
yapıya “Mukoza” denir. Yanak ve dudakların iç yüzü ile diş dizileri arasında “Vestibül” = “Dalız” yer alır.

tükürüğün bileşimi ve etkisi nasıldır?
Yeni
doğan bebeğin ağzı sterildir (mikropsuzdur), fakat birkaç dakika sonra
kirlenir ve yaşam boyu da mikroplu kalır. Öyleyse neden
hastalanmıyoruz? Çünkü ağızda bulunan bakterilerin çoğu hastalık
yapmayan mukoza (saprofit) türdendir. Ancak vücudun direnci kırılınca
bu bakteriler hastalık etkeni olabilir. Ağızda bulunan bakterilerin
hepsi “Ağız florası”nı oluşturur.

Diğer yandan, ağız boşluğunun çok önemli bir koruyucusu daha vardır: Tükürük.
Kulak önü, çene altı ve dil altı bezleri tarafından üretilen renksiz,
özel kıvamda, akıcı bir sıvı olan tükürük, üretildiği bezlerden
kanalcıklar aracılığı ile ağız boşluğuna taşınır. Bezler günde 5
litreye yakın tükürük üretirler. Kulak önü tükürük bezinin kanalı, üst
1. büyük azı yakınında; diğer tükürük bezlerinin kanalcıkları da dil
altında ağza açılırlar. Tükürük içinde bakterilerin üremesini durduran
fermentler, fluor ve kalsiyum tuzlan bulunur. Tükürük kanallarının açıldığı yerde diş taşlarının fazla birikmesi, bileşimindeki kalsiyum tuzlarının çökelmesi nedeniyledir. Tükürüğün ağız ve dişlere yararlı etkileri şöyle özetlenebilir;
1- Tükürük, dişleri mekanik olarak temizler.
2- Tükürük, dişleri çürümekten korur.
3- Tükürük, içinde bulundurduğu mayalarla ağız mukozasını korur.

çürük tedavisi:
diş sert dokularının madde kaybı ile birlikte ilerleyen hastalığına çürük
denir. diş sert dokularında kaybolan maddeyi yerine koyacak bir
yenileme ya da tamir olayı olmaz. yani çürükte madde kaybının dokularca
tamir olanağı yoktur. ayrıca çürük boşluğu çürütücü etkenlerin
yerleşmesi, gelişmesi ve korunması için bir barınak teşkil eder.bu
nedenle çürük tedavisinde başlıca iki çaba vardır: Çürütücü etkenlerin
barınağını ortadan kaldırmak ve dişteki madde kaybını birtakım dolgu
malzemeleri ile gidererek tekrar iş görür hale getirmek... eğer
elimizde çürüyerek kaybolan diş dokularını fiziksel, kimyasal ve
biyolojik özelliklerine sahip ve tedavi edilecek dişe mükemmel bir
şekilde yapışıp kaynaşabilecek bir dolgu maddesi bulunsaydı çürüğü
temizlemek ve doldurmak basit bir işlem olurdu. ancak bugün bu
özelliklerin tümüne sahip bir dolgu maddesi olmadığı için, ön dişlerde
estetiği arka dişlerde de dayanıklılığı sağlayan çok çeşitli dolgu
maddeleri kullanılmaktadır. bu maddelerin değişik özellikleri nedeniyle
dolgu yapma tekniklerinde en uygun şekil ve yöntem dişten dişe
değişmektedir.
Ayrıca bakınız, çürükler
yukarı

çürük tedavisinde kullanılan malzemeler nelerdir?

çinko içerikli genelde geçici amaçla kullanılan maddeler
kalsiyum içeren dişi iyileştirici özelliğe sahip maddeler
gümüş, kalay, çinko,altın içeren dayanıklı maddeler
cam, alüminyum, fosfat ve yapay reçinelerin bir karışımı olan estetik amaçlı kullanılan maddeler
alüminyum silikat cam partiküllerinden oluşan çok çeşitli amaçlar ile kullanılan maddeler
ağız dışında hazırlanıp dişe yapıştırılan (bonding) blok malzemeler

diş gangreni nedir?
Dişin
pulpa tabakasının (sinir-damar ağı) mikroorganizmalarca işgali sonucu
canlılığını kaybettiği bazı durumlarda içerdiği protein, karbonhidrat
ve yağların kimyasal olaylar sonucu parçalanmasıdır. çürüğe
meyilli dişlere sahip bireylerin daha çocuk yaşlardayken ilk çıkan
daimi dişlerinde bile aşırı çürük sonucu pulpa gangrenine
rastlanabiliyor.
diş gangreninin sebepleri nelerdir?
Ani
darbelerle dişin kırıldığı durumlarda olabildiği gibi sürekli ve yavaş
yavaş etki yapan yüksek dolgular, sızıntılar, sinire ulaşan çürükler de
dişin ölümüne sebep olabilir.diş gangreninin tedavisi var mıdır?
Dişi
canlı olarak ağızda tutmak için artık çok geçtir. yapılacak tedavi
şekli dişin ortasındaki bozulmuş yapıların temizlenmesidir (kanal tedavisi). en son çare ise ne yazık ki çekimdir.yapay dişler doğal dişlerin yerini tutar mı?
Doğal
diş vücüdumuzun bir parçası olup, fonksiyon ve estetik olarak belli bir
bütünlük içindedir. Yapay diş ise, diş organını taklit eder. Hiçbir
zaman doğal dişin yerini tutamaz. Ancak doğal dişlerin çeşitli
sebeplerle kaybedilmeleri ve fonksiyonlarını yerine getiremez oldukları
durumlarda yapay dişler doğal dişlere alternatif olabilmektedir.
Kısaca, doğal dişlerle yapay dişler arasındaki fark ne kadar az ise,
yapay dişin o ölçüde başarılı olacağı söylenebilir.