İlk Müslüman Türk Devleti: Karahanlılar mı İtil Bulgarları mı?
İlk Müslüman-Türk Devleti hangisidir diye sorulduğunda çoğunlukla verilen cevap Karahanlılar oluyor. Ne var ki bu cevap bilimsel çalışmalar ışığında doğru görünmüyor. Doğru cevap için bakışlarımızı kuzeye, bugünkü Rusya topraklarına çevirmemiz gerekiyor
Tarih yoruma açık bir alandır ve bilgide çarpıtma yapılmadıkça yorum ve kabullerde farklılık normaldir. İlk Müslüman-Türk devletinin hangisi olduğu konusu da böyle tartışılmıştır. Günümüzde ağırlık kazanan görüş, ilk Müslüman-Türk Devleti ünvanının İtil-Bulgar Devleti'ne ait olması gerektiği yolundadır. Bu görüşün kabul görmesinin sebebi, müslüman oldukları bilinen İtil Bulgarlarının Türk olduklarının da artık ispatlanmış olmasındandır.
Aslında Mısır'da kurulan Tolunoğulları ile Azerbaycan ve İran topraklarının bir kısmında kurulan Sacoğulları devletleri, hem Karahanlılar hem de İtil-Bulgar devletlerinden önce Müslüman-Türk idareciler tarafından yönetilmiş devletler olarak tarihe geçmişlerdir.
Ne var ki statüleri ve yapıları ilk Müslüman-Türk Devleti ünvanını almaları için yeterli görülmemektedir. Abbasi Halifeliği'nin vilayetleri durumundaki topraklarda kurulmuş yarı-bağımsız ve halklarını da ağırlıklı olarak Türk olmayan unsurların oluşturduğu devletlerdir.